Van koetshuis tot cultureel centrum

Achter de Haagse Prinsessegracht, waar de 'Orde van Vrijmetselaren' is gevestigd, ligt de Jan Evertstraat, op oude kaarten ook Middelstraat en Stallenstraat genoemd. De laatste naam zegt het al: hier bevonden zich in vorige eeuwen de koetshuizen en stallen van de statige behuizingen aan de gracht. Het moet er onder de koetsiers en palfreniers soms luidruchtig zijn toegegaan, want jarenlang had men het over de Jeneverstraat.

Een naam die natuurlijk niet paste bij deze sjieke stadsuitbreiding uit het begin van de achttiende eeuw. En dus werd het officieel Jan Evertstraat, genoemd naar iemand die nooit heeft bestaan. De van wapens op de portieren voorziene coupeetjes zijn verdwenen en voorzover nog ongeschonden, hebben de koetshuizen in de Jan Evertstraat een moderne bestemming gekregen.
Vrijmetselarij in verleden en heden
In het voormalige koetshuis behorend bij het Ordegebouw is sedert medio 1995 het Cultureel Maçonniek Centrum 'Prins Frederik' gevestigd. Het is genoemd naar Prins Frederik, in de vorige eeuw 65 jaar lang Grootmeester van de Orde. Hier is verzameld wat Nederlandse vrijmetselaren in 250 jaar hebben bijeengebracht. Bijna anderhalve eeuw is het gehuisvest geweest in het oude Ordegebouw aan de Haagse Fluwelen Burgwal. Natuurlijk is het Centrum ingericht naar de eisen waaraan de zorg voor dit onvervangbaar maçonniek erfgoed moet voldoen.
 
Ordeverzamelingen: Uniek bezit
De rijke, wereldberoemde verzamelingen van de Orde zijn voor iedereen vrij toegankelijk, vrijmetselaar of niet. Nergens in Europa is zo'n schat aan informatie en studiemateriaal voorhanden als hier. In de leeszaal kunnen wetenschapsbeoefenaren van allerlei vakgebieden, maar ook andere belangstellenden het wereldberoemde boekenbezit van de Orde raadplegen, tijdschriften en archieven inzien.

De Ordebibliotheek omvat meer dan veertigduizend delen, waaronder vele kostbare maçonnieke werken, zoals de vijf oudste uitgaven (1723-1768) van het Constitutieboek van de Schotse predikant James Anderson. Hij was één van de grondleggers van de vrijmetselarij in haar huidige vorm. Van het oudste tot het nieuwste, zo'n vijfhonderd jaar aan lectuur over vrijmetselarij is te vinden in bijvoorbeeld de grootste verzameling anti-geschriften ter wereld, meer dan duizend periodieken, handboeken, encyclopedieën, bibliografieën en een enorme verzameling kranteknipsels.
De Bibliotheca Klossiana, genoemd naar de oorspronkelijke verzamelaar, Georg Burkhard Kloss (1787-1854), is onovertroffen op maçonniek gebied. Zevenduizend boeken, waarvan vele uiterst zeldzaam, en tweeduizend handschriften geven inzicht in de geschiedenis van de vrijmetselarij in Europa.
Het Ordearchief vormt de weerslag van handel en wandel van de Orde sedert 1756. Archieven van opgeheven en bestaande loges, ook die uit het voormalig Nederlands-Indië, persoonlijke archieven van o.m. Prins Frederik en Prins Alexander en ledenlijsten: alles is te zien met inachtneming van de regels die ook in openbare archieven gelden.
Vormen en attributen
In het Cultureel Maçonniek Centrum Prins Frederik maakt de bezoeker kennis met de uiterlijke vormen en attributen van de vrijmetselarij in verleden en heden.

Talloos zijn de gravures, tekeningen, aquarellen en portretten van vrijmetselaren in hun loges. Ze variëren van spotprenten tot serieuze uitbeeldingen van de gang van zaken in een loge. Zo ontstaat een gedetailleerde 'beeld-geschiedenis' van de broederschap. In navolging van de ambachtelijke steenhouwer droeg en draagt de vrijmetselaar tijdens ceremoniële bijeenkomsten een schootsvel. Dit werd opgesierd met kleurige emblemen, symbolen en opschriften, opgedrukt of geborduurd, met in onze tijd een terugkeer naar soberheid en eenvoud. In hun bijeenkomsten hebben diverse vrijmetselaren bijzondere functies, o.m. tot uiting komend in een functieteken, dat aan een cordon wordt gedragen.
Variërend van het prachtige 'juweel' van Prins Frederik in de vorige eeuw tot de simpele ganzeveren van de secretaris van de loge, belichten ze de sterk gestileerde omgangsvormen van de maçonnieke plechtigheden. Nog altijd wordt het 'Broedermaal' na afloop van een maçonnieke plechtigheid gekenmerkt door bijzondere gebruiken. Drinkglazen, 'kanons' genoemd, zijn vaak voorzien van symbolen en opschriften. Vooral de zogenaamde 'metselaartjes' achttiende-eeuwse glazen, zijn buitengewoon fraai en elegant van vorm.
Kortom . . .
Jarenlang hebben de Ordeverzamelingen onder verre van ideale omstandigheden een min of meer verborgen bestaan geleid. In het Cultureel Maçonniek Centrum Prins Frederik treden ze, modern gehuisvest, bewaard en geregistreerd met nadruk naar buiten.

 
Cultureel Maçonniek Centrum Prins Frederik
Bezoekadres: Jan Evertstraat 9 Openingstijden: Maandag t/m vrijdag van 10.00 tot 13.00 uur of na afspraak. Postadres: Postbus 11525, 2502 AM Den Haag
Telefoon (070) 346 16 76, Fax (070) 364 12 37
 
De 'Orde van Vrijmetselaren' ziet het, letterlijk en figuurlijk, als een dure plicht, de Ordeverzamelingen te behouden als groot cultureel erfgoed en onvervangbare bron van kennis en inspiratie. Zij weet zich in dat streven gesteund door de 'Stichting Vrienden van Verzamelingen van de Orde van Vrijmetselaren' (VVO).
U kunt het behoud en de blijvende toegankelijkheid van de verzamelingen ondersteunen door u als begunstiger bij de Stichting aan te melden.
 
Stichting Vrienden van Verzamelingen van de Orde van Vrijmetselaren (VVO)
Correspondentieadres:
Postbus 11525, 2502 AM Den Haag
Postbanknummer 361060 Amsterdam